در ماه های اخیر، آرامش موقت در مرز مشروط آذربایجان و ارمنستان حاکم بود. حتی در اول فوریه سال جاری، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور کشور، هنگام پذیرایی از دبیرکل اتحادیه بین المجالس، مارتین چونگونگ، گفت که در حال حاضر صلح «دفاکتو» بین آذربایجان و ارمنستان برقرار است و شرایط صلح آمیز در مرزهای دو کشور برای چند ماه حاکم است.
اما به نظر می رسد که مراکز قدرت حاکم بر ارمنستان زمینه مثبت ایجاد شده برای حاکمیت شرایط مسالمت آمیز، چشم انداز امضای معاهده صلح و تحدید حدود و مرزبندی برای تعیین مرزهای دو کشور را دوست نداشته اند. یکی از این مراکز، مأموریت نظارتی اتحادیه اروپا است.
این ماموریت که اعلام کرده بود برای کمک به ثبات در منطقه و اعتماد بین ارمنستان و آذربایجان راه اندازی شده است، در دوره گذشته به هیچ یک از اهداف خود نرسیده است، برعکس، مانع ایجاد اعتماد و یک کاتالیزور برای تحریکات نظامی در مرزهای متعارف است.
در ۱۲ فوریه، نقض آتش بس در بخشی از مرز مشروط دولتی آذربایجان و ارمنستان که از قلمرو منطقه زنگیلان می گذرد، نتیجه این نقش کاتالیزوری بود.
در جریان همین تحریک، بر اثر شلیک تک تیرانداز از سوی ارمنستان، یک سرباز مرزبانی مجروح شد و روز بعد، طرف آذربایجانی با عملیات «انتقام» به تحریک مسلحانه پاسخ داد و ۴ نظامی ارمنی را منهدم کرد.
اتحادیه اروپا نقطه شروع حادثه، یعنی شلیک تک تیراندازی که ارمنستان آن را رد نکرد، محکوم نکرد، اما در مورد اقدامات تلافی جویانه آذربایجان اظهار نظر مغرضانه ای کرد.
در این زمینه، هدف از آوردن ماموریت اتحادیه اروپا به منطقه مشخص می شود.
هيأت غيرنظامي اتحاديه اروپا در اكتبر ۲۰۲۲ تحت عنوان يك مأموريت موقت ۲ ماهه وارد منطقه شد و برخلاف توافقات صورت گرفته با آذربايجان به فعاليت خود ادامه داد. اما در سایه سیاست «درهای باز» ارمنستان، اتحادیه اروپا که وارد منطقه شد، از فرصت استفاده کرد و فعالیت های این هیئت را گسترش داد و اختیارات خود و تعداد اعضای ماموریت نظارتی در مرز مشروط را بدون رضایت آذربایجان افزایش داد.
در دسامبر ۲۰۲۳، شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا موافقت کرد که تعداد کارکنان خود را از ۱۳۸ به ۲۰۹ «به منظور تقویت ماموریت غیرنظامی» مستقر در مرز ارمنستان و آذربایجان، که عنصری از این سیاست بود، افزایش دهد.
یکی دیگر از تعهدات این مأموریت، توزیع وجوه اختصاص یافته توسط اتحادیه اروپا به ارمنستان به نام کمک به ساکنان ارمنی قره باغ برای مقاصد نظامی است. برای این منظور اتحادیه اروپا ۲۷.۲ میلیون یورو و چند روز پیش ۵.۵ میلیون یورو بودجه را تخصیص داد. لازم به ذکر است که به طور کلی هیچ مکانیزم کنترلی در مورد نحوه مصرف وجوه وجود ندارد.
هدف نظامی این مأموریت غیرنظامی در این واقعیت آشکار شد که سرتیپ ویلیام دی مایر از ژاندارمری ملی فرانسه در تاریخ ۲ فوریه از مرز آذربایجان و ارمنستان بازدید کرد و با دوربین دوچشمی مناطق آذربایجان را مشاهده کرد. این نشان می دهد که فرانسه از مأموریت غیرنظامی برای اهداف نظامی و اطلاعاتی استفاده می کند.
سپس در سوم فوریه یک شهروند جمهوری چک که می خواست از ارمنستان به آذربایجان برود بازداشت شد. اگرچه جزئیات این حادثه به طور کامل فاش نشده است، اما منطقی به نظر می رسد که این شهروند با ماموریت نظارت اتحادیه اروپا مرتبط باشد.
این که وزارت امور خارجه جمهوری چک خبر بازداشت یک شهروند را تایید کرد، اما هویت وی را اعلام نکرد و اطلاعات عمومی درباره این حادثه ارائه نکرد، سوالات جدی را ایجاد می کند. علیرغم اینکه ماموریت نظارتی اتحادیه اروپا اجازه وقوع این حادثه را در منطقه ای که در آن فعالیت می کند را داده است، در واقع سکوتش نشانگر وضعیت واقعی است.
بنابراین در رابطه با فعالیت هیئت نظارتی اتحادیه اروپا سوالات بی پاسخی مطرح می شود: شهروند چک در مرز آذربایجان و ارمنستان چه می کرد؟ چرا وزارت امور خارجه چک و هیئت نظارتی اطلاعات روشنی در مورد این حادثه ارائه نمی دهند؟ چرا ژنرال ویلیام دی مایر از ژاندارمری ملی فرانسه به مرز آذربایجان آمد؟ چرا با دوربین مواضع ارتش آذربایحان را نظاره کرد؟ چه چیزی را می خواست ببیند و مشاهده کند؟ این اقدامات تا چه حد با اهداف ماموریت غیرنظامی مرتبط است؟ چرا ترکیب مأموریت غیرنظامی را نظامیان سابق، یگان ویژه سابق و افسران اطلاعاتی سابق تشکیل می دهد؟ نمایندگان کانادا که عضو اتحادیه اروپا نیستند و معمولاً در قاره دیگری قرار دارند در این مأموریت چه می کنند؟ به طور کلی هدف و نیت مأموریت رصد چیست؟ متأسفانه اگرچه سؤالات زیادی وجود دارد، اما هیچ پاسخی از طرف مقابل وجود ندارد.
موضوع سوال برانگیز دیگر، موضع نرم بازیگران منطقه‌ای؛ روسیه و ایران در قبال این ناظرین است. درست است که وزارت امور خارجه روسیه بارها استقرار نمایندگی اتحادیه اروپا در منطقه و گسترش فعالیت این هیئت در ارمنستان بدون توافق با آذربایجان را محکوم کرده است. روسیه بارها اعلام کرده است که هدف از این ماموریت نظارت بر نیروهای روسی در ارمنستان، فعالیت های جاسوسی است. با این حال، مسکو نتوانسته است رهبری ارمنستان را متقاعد کند که منطقه «درهای باز» برای همه بازیگران ژئوپلیتیک در مورد ناکارآمدی ماموریت اتحادیه اروپا است. مسئله تعجب آور دیگر موضع ایران است. تهران رسمی که اغلب تمامیت ارضی کشورهای همسایه را «خط قرمز» خود می نامد، به استقرار ماموریت اتحادیه اروپا در مرزها واکنشی نشان نداد و چشم خود را بر نقض «خط قرمز»های خود بست.
بنابراین، با نگاهی به فعالیت‌های گذشته هیئت اتحادیه اروپا که در اکتبر ۲۰۲۲ به منطقه آمده بود، مشخص می‌شود که عمداً در مأموریت اعتمادسازی بین آذربایجان و ارمنستان شکست خورده، بستری علیه آذربایجان در خاک ارمنستان ایجاد کرده و از نظامی سازی ارمنستان و درگیر شدن در فعالیت های نظامی و جاسوسی که تهدیدی برای سایر کشورهای منطقه به شمار می رود، قراهم کرده است. صحيح ترين اقدام اتحاديه اروپا براي حل و فصل آذربايجان و ارمنستان، دست برداشتن از «ديپلماسي دوچشمي»، خاتمه دادن به فعاليت مأموريت و خروج از منطقه است. و اگر ارمنستان واقعاً خواهان صلح است، باید درک کند که هیئت نظارتی اتحادیه اروپا به آن کمک نخواهد کرد و باید به خروج این مأموریت از کشور رای مثبت بدهد.
ما را در تلگرام دنبال کنید
t.me/APA_GA
ما را در اینستاگرام دنبال کنید
ما را در فیسبوک دنبال کنید
ما را در توئیتر دنبال کنید
