تحلیل و بررسی

صفحه اصلی

تحلیل و بررسی

پشت پرده تنش میان ایران و پاکستان چیست؟ - تحلیل و بررسی

19 ژانویه 2024 10:55 (UTC +04:00)

تعداد کشورهای درگیر تنش و درگیری در خاورمیانه همچنان در حال افزایش است.

ایران و پاکستان به فهرست کشورهایی پیوستند که روابطشان در روزهای اخیر تیره شده است.

همه چیز از ۱۶ ژانویه زمانی شروع شد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران بدون هشدار قبلی، با موشک های بالستیک و هواپیمای بدون سرنشین (پهپاد) خاک پاکستان را مورد هدف قرار داد.

تهران اعلام کرد که این حملات به ۲ مقر گروه «جیش العدل» (ارتش عدالت) که مسئول بسیاری از حملات به خاک ایران است و اما به تمامیت ارضی و حاکمیت پاکستان احترام گذاشته شده است.

گروه «جیش العدل» متشکل از نمایندگان بلوچ های اهل سنت ساکن استان سیستان و بلوچستان ایران است و برای استقلال این منطقه مبارزه می کند. این گروه در سال ۲۰۱۲ تاسیس شد. ایران همچنین این گروه را مسئول حمله دسامبر ۲۰۲۳ به یک پاسگاه نیروی انتظامی در جنوب شرقی کشور می داند که به کشته شدن ۱۱ پلیس انجامید. «جیش العدل» علاوه بر تهران، توسط آمریکا، ژاپن، استرالیا و نیوزلند به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است.

اسلام آباد به شلیک موشک های بالستیک بدون هشدار قبلی به خاک پاکستان واکنش تندی نشان داد و سفیر خود در ایران را فراخواند و مرزهای دو کشور را بسته اعلام کرد.

پاکستان که به این عملکرد بسنده نکرد، اعلام کرد که عملیات «مرگ بر افراد مسلح» را در ۱۸ ژانویه آغاز کرده و مواضع گروه «ارتش آزادیبخش بلوچستان» را در منطقه سروان در استان سیستان و بلوچستان ایران هدف قرار داد.

وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرد که در جریان این حمله چند تروریست به هلاکت رسیدند و اسلام آباد به تمامیت ارضی ایران احترام می گذارد و دو ملت با هم برادر هستند.

حتی مکالمه تلفنی وزرای خارجه پاکستان و ایران در ۱۷ ژانویه نیز نتوانست مانع از انتقام گیری اسلام آباد شود.

لازم به ذکر است که گروه «ارتش آزادیبخش بلوچستان» که مورد هدف پاکستان قرار می گیرد نیز متشکل از قومیت های بلوچ است. این سازمان همراه با پاکستان توسط ایالات متحده، اتحادیه اروپا و چین به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است.

با نگاهی گسترده به موضوع، به نظر می رسد تیرگی روابط اسلام آباد و تهران تنها مربوط به تجزیه طلبی بلوچ نیست که در مرز دو کشور زندگی می کند و هر دو طرف را نگران می کند.

در ابتدا باید توجه داشت که حوادث ماه های اخیر یکی از پیامدهای تحرک ژئوپلیتیکی است که پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر سال گذشته آغاز شد. ایران با اعلام مبارزه با اسراییل به عنوان مبنای سیاست خارجی خود، فضای گسترده ای را به لفاظی های تهاجمی در سیاست خارجی خود در زمینه جنگ های جاری در نوار غزه داده است. نیروهای نیابتی ایران، حزب الله لبنان، خاک اسرائیل را گلوله باران می کنند و حوثی های یمن به کشتی های باری در دریای سرخ حمله می کنند.

در ۱۶ ژانویه، تهران موشک‌های بالستیک را به سمت شهر اربیل عراق و سوریه پرتاب کرد.

ممکن است تمایل جناح محافظه کار حکومت ایران برای نشان دادن قدرت به کشورهای منطقه در پس این گام ها باشد. در عین حال، ممکن است قصد رژیم تهران منحرف کردن افکار عمومی از اعتراضات گسترده ای باشد که در اواخر سال ۲۰۲۲ پس از کشته شدن مهسا امینی توسط «پلیس اخلاق» آغاز شد و فروکش نکرد و تلاش می کند مردم را متوجه تهدیدهای خارجی کند. به ویژه این نسخه را نمی توان نادیده گرفت که در شرایط سخت اقتصادی ناشی از تحریم های غرب، پول ملی یعنی ریال همچنان در برابر دلار ارزش خود را از دست می دهد.

اما بر خلاف سوریه که یک کشور تجزیه شده و عراق که تحت نفوذ مذهبی سیاسی تهران قرار دارد، پاکستان به عنوان یک قدرت هسته ای، نه تنها از نظر دیپلماتیک، بلکه از لحاظ نظامی نیز به ایران پاسخ داد. احتمالا جناح رادیکال حکومت ایران از پاکستان که در شرایط حساس اقتصادی قرار دارد و خود را برای انتخابات پارلمان فدرال در ۸ فوریه آماده می کند، انتظار چنین واکنشی را نداشت.

در این زمینه، قابل ذکر است که ایران در سال های اخیر روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی با رقیب اصلی سیاسی پاکستان یعنی هند برقرار کرده است. طرفین برنامه ای برای نوسازی بندر چابهار ایران در اقیانوس هند و تحویل محموله از ایران به روسیه و اروپا دارند.

تصادفی نیست که وزارت امور خارجه هند نیز موضع خود را اعلام کرد، اگرچه آشکارا از حملات ایران به خاک پاکستان حمایت نکرد.

در هر صورت، بین ایران و پاکستان هیچ گونه مسایل اساسی ژئوپلیتیکی وجود ندارد. بنابراین تشدید تنش‌های اخیر و تبدیل شدن به یک درگیری نظامی گسترده‌تر سناریویی است که هیچ‌یک از طرفین آرزوی آن را ندارند.

ادامه تنش برای کشورهای همسایه از جمله آذربایجان و همچنین چین که آغازگر پروژه «یک کمربند - یک جاده» است که از خاک هر دو کشور می گذرد، نوید خوبی ندارد. واکنش انعطاف پذیر چین به اتفاق رخ داده نشانگر این موضوع است.

مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین گفت که پکن آماده میانجیگری میان پاکستان و ایران است.

در این راستا می توان انتظار داشت که تنش بین پاکستان و ایران به زودی پایان یابد.

APA Analytics