گفت‌وگوهای آمریکا و ایران که قرار است در ۱۲ آوریل در عمان برگزار شود، نقطه عطفی در روابط تیره طولانی مدت دو کشور است. این دیدار پس از یک فرآیند یک ماهه که با تشدید لفاظی‌ها، تحرکات دیپلماتیک و تهدیدهای متقابل از سوی طرفین همراه بوده و مذاکرات کنونی را فوری و حساس می‌سازد، برگزار می‌شود.
پیام ترامپ، واکنش ایران
دوره آماده سازی این دیدار با بیانیه ها و لفاظی های متعددی همراه بود که در پشت صحنه انجام شد. در ۷ مارس، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که پیامی به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران ارسال کرده است و پیشنهاد مذاکره مستقیم درباره برنامه هسته‌ای ایران را داده است. اگرچه طرف ایرانی بلافاصله تماس مستقیم را رد کرد، اما اعلام کرد که آماده گفت و گو با میانجی های طرف ثالث است و متعاقباً عمان به عنوان میانجی بی طرف برای مذاکرات ایران و آمریکا انتخاب شد.
لفاظی های دیپلماتیک و افزایش تنش ها
تنش ها در ۳۰ مارس بیشتر شد. پرزیدنت ترامپ تهدید کرد که اگر ایران توافق هسته ای جدید را رد کند، تعرفه های اضافی و اقدام نظامی بی سابقه ای اعمال خواهد کرد. هدف از این اظهارات، وادار کردن تهران به دادن امتیاز و همچنین نشان دادن موضع قوی ترامپ در سیاست خارجی به مخاطبان داخلی است.
رهبر ایران در پاسخ، احتمال درگیری نظامی را رد کرد، اما نسبت به ابتکارات بی‌ثبات‌کننده آمریکا هشدار جدی داد.
عامل اصلی تنش - ترامپ
افشار سلیمانی، کارشناس علوم سیاسی، سفیر سابق ایران در آذربایجان، به خبرگزاری آپا گفت که عامل تنش کنونی بین دو کشور دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا است.
به گفته وی، مذاکرات ایران و آمریکا که سال‌هاست ادامه دارد، با خروج دونالد ترامپ از مذاکرات هسته‌ای بیش از پیش متشنج شده است: «مذاکرات سال‌ها است که ادامه دارد، هرچند در گذشته توافق‌های خاصی بین این کشورها انجام شد، اما بعداً این توافقات نقض شد. این گام منجر به افزایش تنش در منطقه شد و سپس آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کرد و اگر آمریکا از آن توافق خارج نمی‌شد، می‌توانست هم برای ایران و هم برای جهان مفید باشد. اما پس از نقض توافق، ایران نیز به نوبه خود واکنش نشان داد. در نتیجه، این کشور کار غنی سازی اورانیوم خود و هم درصد غنی سازی و هم مقدار کل را به میزان قابل توجهی افزایش داد. اکنون ترامپ به قدرت بازگشته است. سیاست های او هم در داخل ایالات متحده و هم در عرصه بین المللی آشفتگی های جدی ایجاد کرده است. تنش ها بین متحدان افزایش یافته است و لفاظی های ترامپ بر ثبات در سراسر جهان تأثیر می گذارد. زمان نشان خواهد داد که عواقب این کار در آینده چه خواهد بود.»
مشکلات اقتصادی ایران و راه های حل مسئله
علی سلیمانی با بیان اینکه مشکل اصلی ایران در حال حاضر همچنان تحریم ها است، خاطرنشان کرد: این تحریم ها آسیب های جدی اقتصادی و اجتماعی به ایران به ویژه مردم ایران وارد می کند، وضعیت در سطح خانوار بدتر شده و توسعه اقتصادی کند شده است. راه برون رفت از این وضعیت برای ایران رفع تحریم ها است. این تحریم ها به شدت به اقتصاد ایران آسیب وارد می کند و مشارکت این کشور در تجارت بین المللی را محدود می کند. اگر ایران بتواند آزادانه نفت خود را بفروشد و سایر روابط تجاری را احیا کند، اقتصاد و جامعه کشور میتواند کمی راحت تر نفس بکشد.»
این کارشناس مسائل سیاسی ایران با بیان اینکه آمریکا دلایل منحصر به فرد خود را برای برخورد با این موضوع دارد، خاطرنشان کرد:
«آمریکا ایران را به قصد تولید تسلیحات هسته‌ای متهم می‌کند و برنامه موشک‌های بالستیک ایران را نیز یک تهدید می‌داند. به عبارت دیگر، این موضوع تنها در مورد برنامه هسته‌ای نیست، بلکه در مورد پتانسیل دفاعی ایران از جمله نفوذ این کشور در خاورمیانه است. بنابراین، آمریکا و برخی کشورهای غربی می‌خواهند توانایی‌های نظامی ایران را در این زمینه محدود کنند و ایران می گوید قصد ساخت بمب هسته ای را ندارد.»
برنامه های هسته ای و دفاعی: «خط قرمز» ایران
افشار سلیمانی نیز نظر خود را درباره مذاکرات عمان به اشتراک گذاشت: «اگر موضوع اصلی مربوط به توسعه تسلیحات هسته‌ای باشد، می‌توان توافق خاصی بین ایران و آمریکا در این زمینه حاصل شد. اما این تنها مشکل نیست، «خطوط قرمز» دیگری نیز در این موضوع دخیل است. ایران بارها اعلام کرده است که قصد ندارد برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل متوقف کند و در چارچوب محدودیت‌های تعیین شده بر اساس محدودیت‌های غنی‌سازی ایران، ادامه خواهد داد. توافق‌نامه‌های قبلی؛ مثلاً غنی‌سازی در سطح ۳.۵-4 درصد اعلام می‌کند که اگر آمریکا به نوبه خود تحریم‌ها را کنار بگذارد، در حال حاضر به امضای دستورات مربوط به تحریم‌ها و استفاده از ابزارهای مختلف فشاری ادامه می‌دهد، از سوی دیگر، ایران می‌خواهد که این سیاست متوقف شود و اعلام می کند که فقط در این حال حاضر به توافق است. با این حال، تهران همچنین موضع قاطعی دارد؛ ایران هرگز به طور کامل حاضر به توقف برنامه هسته‌ای خود یا کنار گذاشتن توانایی‌های دفاعی نیست.
علاوه بر این، سایر موضوعات مورد نظر آمریکا و غرب؛ مانند محدود کردن برنامه موشک‌های بالستیک، استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) و فعالیت در زمینه‌های مختلف نظامی، خطوط قرمز دیگری را برای ایران تشکیل می‌دهند. در نتیجه، ایران ممکن است آماده توافقات جدید باشد، اما تنها در شرایط برابر و مبتنی بر اعتماد متقابل. اگر آمریکا به خواسته های یکجانبه خود ادامه دهد، این مذاکرات ممکن است مانند مذاکرات قبلی بی نتیجه باشد.»
سلیمانی با بیان اینکه در صورت شکست مذاکرات، طرفین باید گام‌های سختی را علیه یکدیگر بردارند، افزود: «خیر، اگر این بحث‌ها نتیجه خاصی داشته باشد، باید با تهران هماهنگی شود، مذاکرات زمان می‌برد و فضا را تلطیف می‌کند. این حداقل می تواند تاثیر مثبتی بر اقتصاد، رابطه ایران با دلار و مسائلی مانند افزایش تورم داشته باشد. هر خبر مثبتی مانند تحولات روابط تجاری می تواند برای اقتصاد ایران مفید باشد. هر خبر منفی مانند تهدید به حمله یا تنش، نتیجه معکوس خواهد داشت. در دراز مدت، این فرآیند احتمالاً نتایج مثبتی را به همراه خواهد داشت. من فکر می‌کنم تا عادی‌سازی کامل روابط هنوز راه زیادی در پیش است. با توجه به 45 سال قطع ارتباط و به طور کلی روابط ضعیف، حل این مسائل به یکباره غیرممکن است. زمان نشان خواهد داد که چه اتفاقی خواهد افتاد. هنوز برای پیش‌بینی بزرگ زود است.»
چشم اندازها و احتمالات آینده
پیتر تاز، تحلیلگر سیاسی آمریکایی نیز به آپا گفته است که ایران با یک رکود جدی اقتصادی مواجه است. تحریم های تجاری و اقتصادی تحمیل شده توسط واشنگتن و همچنین حمایت دولت آمریکا از اسرائیل، عوامل ژئوپلیتیکی کلیدی هستند که تهران را برای مشارکت در گفتگوهای دیپلماتیک با دولت ترامپ تحت فشار قرار می دهند.
«در چارچوب مذاکرات مورد انتظار، ممکن است گام‌هایی برای تضمین امنیت زیرساخت‌های نیروهای مسلح ایران برداشته شود. موضوع محدود کردن برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران به اهداف صلح‌آمیز در کانون توجه قرار دارد. این مذاکرات قرار است در عمان برگزار شود. با این حال، شهرهای دارای میراث تاریخی مانند باکو نیز می توانند جایگزین مناسبی برای چنین بحث هایی باشند.»
به گفته این کارشناس آمریکایی، در شرایط کنونی بهتر است تهران رویکرد بازتر و سازنده تری به روند گفت وگو داشته باشد تا زمینه توسعه ایران را فراهم کند.
این تحلیلگر افزود: «ارائه شفافیت و درک متقابل در مذاکرات می تواند به نتایج مثبتی منجر شود. توافقات قبلی در مورد برنامه هسته ای در حال حاضر اجرایی نشده است. در مرحله فعلی همکاری نزدیک بین آمریکا و اسرائیل وجود دارد. توصیه می شود ایران مطابق با قوانین و توافقات بین المللی همکاری کند و شفافیت در مورد برنامه هسته ای را افزایش دهد.»
ما را در تلگرام دنبال کنید
t.me/APA_GA
ما را در اینستاگرام دنبال کنید
ما را در فیسبوک دنبال کنید
ما را در توئیتر دنبال کنید
